Thần tích Ông Hoàng Báo Đông Cuông

Theo thần tích của dòng họ mo Hà trông coi đền Đông Cuông ghi chép rằng: Ông Hoàng Báo là con trai bà Lê Thị Kiểm và ông Hà Văn Thiên. Gia đình ông là người Tày vùng Đông Cuông, được triều đình giao cai quản vùng Đông Cuông và ngoại vi. Ông Thiên vốn là hậu duệ của Hà Đặc, Hà Chương, Hà Bổng (Trại chủ Quy Hoá) đã hy sinh trong trận chiến chống quân Nguyên.

Ông bà sinh hạ được một con trai là Ông Hoàng Báo. Khi Ông Thiên tạ thế, bà Kiểm và con trai ở lại Đông Cuông. Họ dạy dân lập ấn lập bản, trồng trọt chăn nuôi và chữa bệnh cứu người. Sau này khi tạ thế, Bà hóa thánh là Chầu Đệ Nhị hiển linh giúp dân vả phù giúp cho thuyền bè qua dòng sông Thao.

Đền thờ Ông Hoàng Báo Đông Cuông

Đền Đông Cuông là nơi thờ phụng Ông Hoàng Báo và thân mẫu Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn. Đền là một trong hai đền lớn ở thượng lưu sông Hồng, đã tồn tại từ lâu đời, tọa lạc tại xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, là cụm di tích gồm 4 điểm: Ngoài Đền Chính còn có Miếu Cô, Miếu Cậu và Miến Đức Ông (Miếu Đức Ông tọa bên hữu ngạn sông Hồng đối diện với ngôi Đền Chính về hướng Nam cách 150m đường chim bay thuộc cụm di tích Đền Đông Cuông).

Trong đền có tòa cung cấm gồm một gian trên thượng cung cấp sàn cách mặt nền 1,80m là nơi đặt hai pho tượng, tượng Mẫu và tượng cao quan Đại Vương người Tày Khao - Ông Hoàng Báo Đông Cuông. Tuy mỗi pho tượng có một sự tích kích cỡ khác nhau song đều được tạo dáng hài hòa (đường sơn viết thiếp bên ngoài ăn nhập với nội dung bên trong của từng pho tượng bài trí theo thể thức nam tả - nữ hữu).

Hầu giá Ông Hoàng Báo Đông Cuông

Ông Hoàng Báo thường không được thỉnh trong nghi thức hầu đồng do Ông không nằm chính thức trong hệ thống thần linh Tứ Phủ. Tuy nhiên, người ta vẫn hầu giá Ông Hoàng Báo sau ông Hoàng Mười khi về đền Đông Cuông.

Khi ngự đồng, Ông Hoàng Báo Đông Cuông mặc áo vàng, tay cầm chùy múa. Sau đó, ông hiến tửu rồi ban phát tài lộc.

Bản văn Ông Hoàng Báo Đông Cuông

Bản 1:

Đệ tử con khấu đầu vọng bái

Trên tòa vàng phật thánh chứng tri

Ông Báo Hoàng ngự cảnh lưu ly

Mậu A, Trái Hút hách danh độ người

Trống ba hồi nghe nhời triệu thỉnh

Ông Báo Hoàng nhĩ thính nhỡn khai

Thần thông dũng mãnh tốc lai

Hào quang chớp giật các nơi sấm rền

Suối cam tuyền rừng xanh núi đỏ

Ngàn tiêu dao ngọn cỏ nương mây

Bao nhiêu tà quỷ khi nay

Vẳng nghe tiếng thét hồn bay phách dời

Nhớ thủa thời khai thiên lập địa

Đất Đông Cuông giáng hiện thánh nhân

Cành hồng phơi phới gió xuân

Điềm lành quý tử giáng sinh hạ trần

Trấn Mường Khà cha là tù trưởng

Đấng anh hùng trấn giữ biên cương

Giao phong trận thế khôn lường

Phụ thân tạ thế lên đường mây xanh

Nhớ lời cha ấm tình phụ tử

Đạo hiếu trung gìn giữ không sai

Đức Ông ngự Miếu Ghềnh Ngai

Hoàng cùng Thánh Mẫu quản cai Mường Khà

Chiếu thiên cung phong là thượng đẳng

Đạo sắc phong truy tặng đề tên

Muôn dân ghi nhờ lập đền

Mão đầu mở hội tháng giêng nức lòng

Rước kiệu Mẫu cùng ông Hoàng Báo

Sang Ghềnh Nghai thăm viếng Đức Ông

Chữ rằng sắc sắc không không

Đức Hoàng hiển thánh uy phong độ người

Khi thanh nhàn dạo chơi mọi chốn

Lúc sai hành thu tróc quỷ ma

Có phen lại xuống Diêm La

Mở cờ dẹp nước khảo tà thu tinh

Lên thiên đình cưỡi mây nương gió

Xuống phàm trần ai có dám đang

Tâm thành thiết lập đàn tràng

Kêu cầu tất ứng vẻ vang hay là

Trước điện tòa con thòi phụng sự

Sau tu hành lấy chữ thiện tâm

Ơn nhờ thánh giáng lưu ân

Đức Hoàng giáng phúc thiên xuân thọ trường

Bản 2:

Nước thịnh trị dâng câu thiên bảo

Đất Đông Cuông ông Hoàng Báo hiển linh

Cõi đời không có tử sinh

Thì đâu có đấng dân lành hiếu trung

Ông Hoàng Báo vốn dòng hoàng tộc

Mồ côi cha từ lúc còn thơ

Tết xuân theo mẹ về nhà

Khấu đầu kính chúc ông bà ngoại thân

Mừng gia tộc thôn dân vui tết

Tỏ tấc lòng tha thiết ngoại hương

Ai hay cực nhục phũ phàng

Thực lòng mẹ cũng dành đường cùng con

Xót luân lý trông mòn đôi mắt

Chân đã chồn đường đất còn xa

Lênh đênh góc núi ven hà

Ra đi tháng mão mồng ba giờ dần

Hoa nở dần mão tuần hoa tạ

Hẹn ngày về từ giã ngày đi

Tử sinh cùng hẹn cũng kì

Khách tiên nay lại trở về cõi tiên

Hoàng theo mẹ cùng lên cõi thọ

Đài xuân còn ghi sổ tiên cung

Tam thiên đế thích ban phong

Sơn tinh ông Báo nối dòng Lê gia

Kể từ buổi sơn hà cách biệt

Dấu tiên tung ai biết tăm hơi

Bỗng đâu chuyển đất động trời

Ba năm hồng thủy cứu người thác oan

Nạn giặc giữ nhà tan cướp của

Dịch lan tràn nắng nỏ ruộng khô

Trẻ già dân sự toan lo

Nhớ lời mẹ dặn năm xưa rành rành

Sửa lễ vật sang ghềnh lập miếu

Ứng chiêm bao mộng triện hiển nhiên

Đông Cuông dựng miếu lập đền

Mão đầu trảy hội rước Tiên sang ghềnh

Rước ông Báo tiến trình nghi lễ

Giết trâu hồng kính để Ghềnh Ngai

Bãi sông gái sắc trai tài

Mục đồng đấu vật cho người giải khuây

Mừng hội mão vui say phỉ chí

Đón xuân về cha mẹ mừng con

Sinh không được chữ vuông tròn

Tử sao cách biệt nước non bấy chầy

Cơ tạo hóa đặt bày lắm nỗi

Ngăn một dòng bể đợi bến mong

Mới hay hồng diệp xích thằng

Trời kia đã buộc ai giằng cho ra

Gương hóa tục cho ta soi mãi

Chữ hiếu trinh sá ngại trời xưa

Gương còn soi mãi đến giờ

Bõ câu phép nước phải thua lệ làng

Ơn Thánh Mẫu mở đường chỉ lối

Quốc tự do sáng rợi bốn phương

Mão đầu trảy hội đông cuông

Nguyện xin bốn chữ thọ khang yên lành

Thỉnh Hoàng trắc giáng điện đình

Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường.