Đền Sòng Sơn là một ngôi đền nổi tiếng “thiêng nhất xứ Thanh”, gắn liền với văn hóa tâm linh Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Đền được xây dựng vào thời Cảnh Hưng triều vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786).
Cổng Tam Quan đền Sòng Sơn
Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam, Mẫu Liễu Hạnh vốn là con gái thứ hai của Ngọc Hoàng Thượng đế, 3 lần giáng trần. Với công lao to lớn giúp đời, giúp người bà đã được các triều đại phong kiến từ thời nhà Hậu Lê đến thời nhà Nguyễn cấp nhiều Sắc, tôn là “Mẫu nghi thiên hạ - Mẹ của muôn dân”, “Chế Thắng Bảo Hòa Diệu Đại Vương” và cuối cùng quy y cửa Phật theo lối bán tu rồi thành đạo là Mã Vàng Bồ Tát.
Thánh Mẫu Liễu Hạnh
Mẫu Liễu Hạnh là vị Thánh Mẫu đứng đầu trong hệ thống Tam phủ, Tứ phủ thờ đạo Mẫu ở Việt Nam.
Lịch sử và thần tích về đền Sòng Sơn
Được xây dựng từ thế kỷ XVIII, với lịch sử gần 300 năm, đền Sòng Sơn Thanh Hóa gắn liền với sự tích Thánh Mẫu Liễu Hạnh hiển thành.
Xưa kia, đây là một ngôi đền uy nghi. Tuy nhiên, trãi qua thời gian và các biến cố của lịch sử, ngôi đền bị xuống cấp nghiêm trọng. Đến năm 1998, ngôi đền được trùng tu và tôn tạo lại gần như nguyên vẹn dáng uy nghi và linh thiêng thủa xưa.
Đền Sòng Sơn xưa kia
Chuyện kể rằng: Vào năm 1939, khi trùng tu đền, thợ xây đã đào thấy một cái tráp. Trong tráp có cuốn sách thời Vĩnh Tộ (1619 - 1628) đời vua Lê Thần Tông ghi chép lại lịch sử gia đình nữ thần Vân Hương. Trước kia, ngôi đền này có tên là đền Sùng Sơn, trong đền có một chiếc cầu đá do một Hoàng Hậu thời Lê Cảnh Hưng xây dựng.
Và thần tích được lưu truyền trong dân gian kể về nguồn gốc ngôi đền: Thuở xưa, có một ông lão (người làng Cổ Đam),được nữ chúa Vân Hương nhập hồn và lấy một cái gậy cắm xuống đất, truyền cho bà con xây một ngôi đền ở đó. Lạ thay, chiếc gậy bén rễ rồi đâm chồi. Trước sự linh ứng này, dân làng nơi đây đã xây dựng ngôi đền theo chỉ dẫn của nữ chúa.
Các cung thờ tại đền Sòng Sơn
Cấu trúc đền Sòng Sơn, Thanh Hóa có 3 cung liên tiếp.
Tượng Phật bà Quan âm Bồ tát tại đền Sòng Sơn, Thanh Hóa
Bước qua cổng Tam Quan, sau khi thắp hương trước tượng Phật bà Quan âm Bồ tát, du khách vào dâng hương tại các cung:
Cung Đệ Tam: Là cung thờ Hội đồng Thánh Quan, trong đó thờ các ông Hoàng và các Cô đệ tử, nổi bật là Ông Hoàng Bơ (Ba),Ông Hoàng Bảy. Tại cung này phối thờ cả Đức Thánh Trần Hưng Đạo Vương.
Cung Đệ Nhị: Là cung thờ Ngọc Hoàng (Vua Cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh) và các Quan.
Cung Đệ Nhất: Đây là cung thâm nghiêm, ít khi được mở cửa trừ những ngày rước Thánh Mẫu hàng năm vào tháng Hai (âm lịch).
Gian chính của cung Đệ Nhất có tượng thờ Thánh Mẫu, trong trang phục màu đỏ lộng lẫy, dáng ngồi uy nghiêm mà khoan dung, độ lượng. Hai bên là hai đệ tử thân tín: Quế Nương, Nhị Nương, vốn là hai tiên nữ được Ngọc Hoàng Vua Cha cho theo hầu tiên chúa Liễu Hạnh giáng trần lần thứ 3. Quế Nương trong trang phục màu hồng, Nhị Nương trong trang phục màu xanh. Hai gian bên có tượng thờ Mẫu Thoải (Thần Nước) và Mẫu Thượng Ngàn (Thần Núi rừng).
Hướng dẫn cách sắm lễ đền Sòng Sơn
Hằng năm, con hương đệ tử khắp bốn phương thường về đền Sòng Sơn dâng bái Thánh Mẫu Liễu Hạnh; cầu mong một năm bình an, may mắn, gia quyến có được nhiều tài lộc.
Lễ hội đền Sòng thường diễn ra từ ngày mùng 10 - 26/2 (âm lịch) hàng năm. Trong đó, chính hội là ngày 25/2 (âm lịch) - đây là ngày Thánh Mẫu hạ giới. Nếu đi vào những ngày hội thì rất đông, nên du khách có thể lựa chọn các ngày vào khoảng tháng Giêng đến tháng Hai (âm lịch) để về đền chiêm bái.
Về lễ vật, du khách hàng hương nên sắm các lễ vật có màu đỏ chủ đạo, bởi Thánh Mẫu Liễu Hạnh chứng tòa Thành Mẫu màu đỏ nên mọi lễ vật nên có màu đỏ. Tại các đền thờ Mẫu Liễu Hạnh, các lễ vật cơ bản là:
- Một đĩa hoa,
- Đĩa quả với nhiều loại hoa quả khác nhau,
- Cơi trầu,
- Thẻ hương,
- Giấy tiền,
- Cút rượu,
- Xôi thịt,
- Cánh sớ
- Thanh oản.
Và dâng bái với tấm lòng thành kính. Đối với trình tự dâng lễ đền Sòng Sơn, du khách nên khấn vái trước ban thờ bên ngoài đền để xin phép các quan cai quản tại đền. Tiếp đó, du khách dâng lễ tại một trong các cung trong đền. Sau đó, chờ khoảng 1 tuần hương thì hạ lễ.
