Theo truyền thuyết trong dân gian Việt Nam, Mẫu Liễu Hạnh là một trong bốn vị thánh Tứ bất từ. Bà vốn là con gái thứ hai của Ngọc Hoàng Thượng đế, 3 lần giáng trần.
Bà thường xuyên giúp đỡ người dân và được các triều đại phong kiến từ thời nhà Hậu Lê đến thời nhà Nguyễn cấp nhiều sắc, tôn phong là “Mẫu nghi thiên hạ - Mẹ của muôn dân” và cuối cùng quy y cửa Phật.
Thánh Mẫu Liễu Hạnh
Mẫu Liễu Hạnh được thờ phụng ở nhiều nơi, như: Phủ Dầy, phủ Quảng Cung, phủ Tây Hồ, phủ Đồi Ngang, đền Sòng,… và rất nhiều các phủ, đền khác. Nhưng lễ hội Phủ Dầy - Nam Định là lễ hội lớn và có quy mô nhất. Hàng năm, vào tháng 3 người dân thường tổ chức lễ hội nhân ngày giỗ của bà chúa Liễu Hạnh tại miếu thờ của bà để cầu may.
Bài văn khấn Mẫu Liễu Hạnh
Nam mô A Di Đà Phật! Hương tử chúng con thành tâm kính lạy Đức Hiệu Thiên chí tôn kim quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế. Kính lạy:… - Đức Cửu Trùng Thanh Vân lục cung công chúa. - Đức Thiên Tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hòa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu. - Đức Đệ Nhị đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương. - Đức Đệ Tam Thủy Phủ, Lân Nữ Công Chúa. - Đức Đệ Tứ Khâm Sai Thánh mẫu, Tứ Vị Chầu bà, năm tòa Quan Lớn, mười dinh các Quan, mười hai Tiên cô, mười hai Thánh cậu, Ngũ Hổ Đại Tướng, Thanh Hoàng Bạch xà đại tướng. Tín chủ con là:……………………………………………………………… Hôm nay tín chủ con đến………….. thắp nén hương thơm khấu đài vọng bái, lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha, kính dâng lễ vật, cúi xin các Ngài Lưu phúc lưu ân, phù hộ độ trì, bốn mùa không hạn ách nào xâm phạm, tám tiết có điều lành tiếp ứng. Cháu con được chữ bình an, học hành chăm chỉ có tài có chí nên danh nên phận, gia đạo hưng vượng. Cầu xin Thánh Mẫu, gia ân tác phúc, độ cho gia quyến chúng con an ninh, khang thái, cả năm của cải xung chu, ăn mặc không thiếu, tai tinh có chiếu, chế biến trừ cho, mọi sự không lo, cả nhà vui vẻ, ơn nhờ đức huệ. Cúi mong ơn đức cao dầy, thương xót phù trì bảo hộ. lòng thành kính cẩn, lễ bạc tiến dâng lượng cả soi xét, xin Thánh Mẫu chứng giám. Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám. Cẩn tấu. |
Bản văn Mẫu Liễu Hạnh
VÂN CÁT TAM THẾ THỰC LỤC QUỐC ÂM
Khi nhàn tựa án thảnh thơi
Ngẫm xem tam thế luân hồi đổi thay
Quả tu bởi tại lòng này
Hóa xinh lại hóa xưa nay ai tường
Vẹn sao hai chữ cương thường
Tiên nhân phật quả lưu phương dõi truyền
Nhớ xưa ở huyện Đại Yên
Xã là Trần Xá về miền Nghĩa Hưng
Đương năm Cảnh Thịnh sơ hưng
Cải làn Vỉ Nhuế phỏng chừng tam niên
Thôn Quảng Nạp hiệu Huyền Viên
Phạm gia tích đức bách niên đã nhiều
Xưa làm Phó sư thiên triều
Khâm sai tra sổ phải điều bất công
Bút son vâng mệnh đền rồng
Giáng Trần Xá xã thôn trung đất lành
Đất này tú khí chung linh
Lâu đài cổ tích xung quanh cũng kỳ
Chỉn e tử tức còn trì
Trai đàn mong đợi sau khi nối đời
Đêm ngày khấn Phật cầu trời
Kim Tinh Thái Bạch tới nơi tâu rằng:
Có nhà này ở dưới trăng
Thái Bà Phạm Lão tin nhằm có thai
Ngọc Hoàng mở sổ ra coi
Phạm công ngày trước vốn người thiên cung
Bởi vì giữ phép không công
Vậy nên trích giáng vào vòng nhân gian
Một đời giờ lại tái hoàn
Nay xin cầu tự thì bàn làm sao
Có quan Bắc Đẩu Nam Tào
Sổ cầm chờ mục ghi vào tính danh
Tâu rằng xin chút gái lành
Kẻo cơ nghiệp ấy sau dành cho ai
Đức vua nghe nói êm tai
Truyền đòi công chúa thứ hai lên chầu
Khuyên con giáng thế ít lâu
Vời quan văn võ cùng nhau hiệp bàn
Tâu rằng: Đội đức thiên nhan
Non cao biển rộng khôn toan cưỡng lời
Công chúa tâu lậy mấy lời
Hóa sinh sinh hóa kiếp người kiếp tiên
Kiếp này là kiếp tiền duyên
Ghi lòng tạc dạ chép biên đời đời
Thần thông biến hóa mọi người
Trước nga hoàng giáng vốn người cung tiên
Ngọc nữ nghe lệnh chỉ truyền
Vâng lời tấu ấy diện tiền vua cha
Khấu đầu lạy trước thềm hoa
Lạy bà Hoàng Hậu chính tòa cao ngôi
Gửi truyền văn võ mấy lời
Thờ vua phải giữ lòng thời chính trung
Còn tiên lạy trước ngai rồng
Tâu rằng cho xuống độ chừng bao nhiêu
Thấy con nói hết mọi điều
Bút son đề chữ Linh Tiêu lên đầu
Thông minh linh ứng dài lâu
Tứ phương lai cộng phật đầu Dần niên
Sánh ca đàn sáo đôi bên
Dập dìu phượng liễu xuống miền dương gian
Phạm ông khi ấy thanh nhàn
Mang mang giấc mộng đoàn đoàn tiên nga
Khí thiêng sực nức mùi hoa
Sao mai thấp thoáng trời đà vầng đông
Thái bà chuyển động tâm trong
Quế Lan ngào ngạt sen hồng nở hoa
Huệ hương đang thắp đầy nhà
Giáng sinh mồng sáu tháng ba giờ Dần
Nhãn quan lóng lánh tinh thần
Mày ngang vành nguyệt da ngần vóc sương
Má đào môi hạnh phi phương
Giá so tố nữ tiên nương khôn bì
Phú ông xem thấy dị kỳ
Giáng thần ứng hiện đặt thì Tiên Nga
Yêu như ngọc dấu như ngà
Nâng châu rốn biển hứng hoa lưng trời
Màn the trướng gấm thảnh thơi
Thâm khuê dưỡng dục khác vời tiên cung
Ngũ điều thiên tính đã thông
Thử xem nền nếp cũng dòng phú gia
Chạnh lòng nghĩ đến gần xa
Nay tuy đã vậy sau đà sao đây
Năm lên mười tuổi khôn thay
Một niềm hiếu thuận nết hay ai tày
Thung huyên sớm dép tối dày
Quạt nồng ấp lạnh đêm ngày vào ra
Tôn thân thượng mục hạ hòa
Lời ăn tiếng nói nhu hòa khoan dung
Đủ điều ngôn hạnh công dung,
So xem cốt cách khác trong trần này.
Đua chen kẻ tớ người thầy,
Ra vào hầu hạ đêm ngày tựa nương.
Tới tuần tam ngũ phi phương,
Bạn Tần khách Tấn ngổn ngang đầy nhà.
Thái ông ướm hỏi dò la,
Chiêu thân sớm định để già tâm khoan.
Nào ai dưới gối thừa hoan,
Nay con riêng phải lo toan việc nhà.
Chúa rằng đội đức sinh ra,
Ơn đà bể rộng nghĩa đà non cao.
Hổ con chút phận thơ đào,
Hình lâm tử tức tiêm vào phu quân.
Cuộc đời như thể phù vân,
Thân tiên buộc lấy duyên trần làm chi.
Nhớ khi nuôi nấng phù trì,
Nghĩ sao báo đáp ơn nghì cho phu.
Con xin dốc chí đường tu,
Triêu sớm ban tối di du vui cùng.
Mặc ai mối điệp tin ong,
Mặc ai lá thắm chỉ hồng bạn duyên.
Khi xưa phẩm cách người tiên,
Lẽ nào nỡ để hồng liên bùn lầm.
Thái ông nghe nói mừng thầm,
Hay là đức phật Quan âm thân tiền.
Thôi chi nói sự trần duyên,
Dù con trong sạch giá tiên mặc lòng.
Đào viên then khoá kín phong,
Giữ điều trinh tiết kính cung tiên đường.
Vá may canh cửi việc thường,
Rộng ơn thí xả bốn phương dân cùng.
Nền nhân xây đắp dốc lòng,
Khói hương thấu đến cửu trùng cho thông.
Dần dần nhị kỉ ngũ đông,
Thung đường phút đà xe rồng lên chơi.
Ngán thay dưới đất trên trời,
Một người mà gánh hai vai thâm tình.
Báo ơn tứ đức sinh thành,
Gần xa ai kẻ nức danh nữ tài.
Cư tang năm mới được hai,
Huyên đường hạc giá bay khơi lên ngàn.
Thân tiên bao quản tân toan,
Một mình khôn biết rằng bàn sao xong.
Bèn mời lân lý hương trung,
Kẻ thăm người viếng tây đông đầy nhà.
Thôn trung có kẻ lão già,
Thấy người thơ ấu nết na thương vì.
Năm thường dậy sớm luân di,
Hiếu trung hai chữ sau thì ắt nên.
Công chúa quì xuống thưa lên,
Trình rằng ơn nặng dám quên sau này.
Thôn trung thu xếp ra tay,
Hạ tuỳ thượng xướng việc nay chu toàn.
Đưa người yên xuống hoàng tuyền,
Mặc nàng coi sóc báo đền công xưa.
Chăm coi bao quản nắng mưa,
Gọi là chút báo tóc tơ sinh thành.
Thương thay thiên đạo bất bình,
Trăm năm để giận một mình khấu công.
Ba năm lòng những dặn lòng,
Nào ai khuya sớm đà cùng việc đây.
Đến tuần tứ cửu làm trai,
Đại đàn bố thí bẩy ngày bẩy đêm.
Lòng thành thấu đến cửu thiên,
Kim tinh Thái Bạch tâu lên ngai vàng.
Tâu rằng ở dưới dương gian,
Nơi bà công chúa Đại An tâu rày.
Cù lao chín chữ thương thay,
Trông ơn thượng đế xá rày siêu sinh.
Ngọc hoàng việc ấy đã minh,
Đem bộ trắc giáng đế đình mà tra.
Phán rằng đệ nhị Tiên Nga,
Bấy lâu sao vắng đại la quảng hàn.
Triều đình tâu trước thiên nhan,
Tâu còn kỉ nữ tái hoàn tiên cung.
Ngày nay tang tóc đã xong,
Một mình coi sóc ngoài trong xa gần.
Năm qua tháng lại lần lần,
Phong quang đã khác tiền nhân đó rồi.
Công chúa tỉnh giấc bồi hồi,
Tam tinh mộng thấy tới nơi doành doành.
Tâu rằng người ở động đình,
Vâng đem ngọc bảo kim tinh lai phù.